Expiriment met kolen: Shaw's kolengestookte Baldwin
Door: Nicky Moeken
Slechts èèn keer in mijn leven ben ik op 6-jarige leeftijd door een stoomlocomotief van Euston Station naar Lime Street Station in Liverpool vervoerd. We vertrokken om zeven uur `s avonds, wisselden van locomotief in Crewe, en arriveerden om zes uur `s ochtends in Liverpool. Behalve dat mijn moeder me de halve nacht heeft gewassen, omdat ik mijn hoofd niet binnen het raam kon houden, kan ik me nog maar weinig van deze ervaring herinneren. Een paar weken geleden heb ik het daarom nog maar eens dunnetjes over gedaan met de grote locomotieven van The Severn Valley Railway in Kidderminster om uiteindelijk te concluderen, dat niets leukers is dan zelf met een miniatuurversie te rijden.
Aandacht door veiligheid
Op basis van de Sandy River Baldwin van Roger Loxley’s Roundhouse bouwt John Shaw een kolengestookte versie met, of zoals in ons geval zonder, de Sandy River and Rangeley Lakes belettering. Dit model kocht ik tweedehands bij een liefhebber uit Australië, die de belettering niet zag zitten, maar uiteindelijk gek werd van de "ploffende" veiligheidsklep.
Soms piept dit ding bij een bepaalde waterstand en druk in de ketel. Zelf vind ik dit bepaald niet storend, en bovendien stimuleert het om de balans tussen stoken en rijden beter af te stemmen. Door de juiste balans te vinden, kun je rondjes rijden zonder dat de veiligheid zich laat horen, althans nauwelijks!
Met een levertijd van meer dan een jaar mag je de Shaw versie van deze Baldwin een succes noemen. Een goede stoker houdt de locomotief met een degelijke vracht – minimaal tien wagons – ruim tien minuten aan de praat, zonder dat er bijgestookt moet worden.
Een aardige bijkomstigheid is, dat je nog overal S.R.R.L. wagons van LGB en Hartland kunt kopen om de trein in originele staat compleet te maken.
Stoken met kolen is opletten. Een goed waterpeil is hiervoor essentieel, maar zowel Shaw als Roundhouse hebben hier nog steeds problemen mee. Misschien dat ze toch wat moderner moeten gaan denken en een digitaal peilglas moeten creëren. Dit probleem komt overigens bij de meeste fabrikanten van ‘Live Steam’ stoomlocomotieven voor.
Handgemaakte ventilator voor het opstoken!
Het opstoken is niet anders dan onze beschrijving bij Casper. Je zuigt het smeertoestel leeg, vult het opnieuw net als de waterbak in de tender en pompt met de tender-handpomp water in de ketel. Wat zorgvuldiger vul je de vuurkist met houtskool. Deze houtskool wordt in lampolie gedrenkt, zodat het sneller ontbrandt. Plaats nu de ventilator op de schoorsteen. Ten opzichte van die van Aster ziet het ding van Shaw er niet uit. Het lijkt zo uit de sociale werkplaats te komen, en waarschijnlijk zullen zelfs deze mensen zich er nog voor schamen. Maar goed, gevoed door een 9 volt batterij, die er los bijhangt, werkt het.
Ga niet met een aansteker bij het stookgat rommelen, maar steek een paar stukjes houtskool op de schep aan. Werp dan deze brandende schep houtskool in de vuurkist en bewonder hoe snel het vuur overgepakt wordt. Sluit tenslotte de vuurdeur en een stevig vuurtje kan gaan ontstaan.
Van houtskool naar antraciet
Na een paar minuten, als de houtskool goed gloeit, voeg je antraciet toe. Wij hebben nog wat geëxperimenteerd met 20.000 jaar oude vetkolen, maar hoe romantisch het ook klinkt, antraciet is de juiste voedingsstof voor een kleine kolengestookte locomotief. Vetkolen ruiken en roken geweldig, echter kunnen het vuur niet optimaal houden. Het gaat het samenbakken, zodat het vuur uitgaat en je meer werk hebt de vuurkist na het rijden schoon te maken.
Door enige onervarenheid controleren we de Baldwin, wat regelmatiger dan Shaw of Loxley zullen doen. Iedere twee rondjes, een minuut of vier, stoppen we voor water en kolen. Zo weten we zeker, dat alles naar behoren draait. Er zal nog wel een moment komen, dat we genoeg vertrouwen hebben, deze locomotief vier of vijf rondjes te laten draaien, maar voor nu volstaan twee rondjes!
Net als Casper is deze Baldwin een betrouwbare trekker. Geen onverwachte verrassingen, geen onderdelen die spontaan er van afvallen. Zolang je bij de les blijft, rijdt deze loc als een zonnetje.
Net als de gasgestookte Roundhouse kan ook deze Shaw versie scherpe LGB of Peco bochten aan. Toch is dit absoluut niet aan te bevelen. Allereerst lijkt de beweging van de locomotief dan op een invalide, die in het team van Ajax zich staande probeert te houden, en bovendien vergt dit veel energie van zo’n loc. Met een gasgestookte versie hebben we het ooit geprobeerd. Het is lachwekkend en past niet bij zo’n locomotief met tender.
Trial & Error
De Baldwin voedt zichzelf met water vanuit de tender, terwijl hij zijn rondjes rijdt. Met behulp van een bypass-afsluiter kun je overtollig water in de tender retour laten lopen, zodat je de ketel niet te vol pompt. In de praktijk blijkt dit niet alleen nodig, maar geeft het de machinist een wapen om tijdens het rijden een goede balans tussen stoomproductie, -verbruik en waterniveau in de ketel te vinden. De kunst is om de bypass-afsluiter slechts een klein beetje te openen. Trial and Error heet dit op z’n Engels!
Uitgereden? Laat de loc eerst afkoelen. Zuig dan het smeertoestel leeg, laat de as uit de vuurkist vallen – hiervoor moet je in het machinistenhuis een pen verdaaien - en maak het geheel met een borstel of stofzuiger schoon. Open vervolgens de rookkastdeur en doe hetzelfde met de rookkast en de vlampijpen Haal uiteindelijk nog even een doek over de locomotief om asresten en olievlekken te verwijderen, vul wat stoomolie in het reservoir en wacht tot de zon weer gaat schijnen voor een volgend ritje.
En die jochies maar denken, dat een Sony Playstation een betere ervaring is!
Brecon Valley
Voor diegenen, die denken dat ze naar Amerika moeten om de Baldwin in levende lijve te zien, is het een leuke verrassing te weten, dat in de Black Mountains, zo’n twee uur rijden van Londen een originele Baldwin je mee op reis neemt. In driekwartier krijg je prachtige Engelse bergen te zien, afgewisseld met kleine dorpjes en schapen, veel schapen. Ga op zoek naar Brecon Railways en bewonder dit model in het echt.
De nieuwe Shaw versies worden ook in de nieuwste uitvoering van de Roundhouse Baldwin geleverd. De prijs voor deze kolengestookte krachtpatser is 4280 Engelse ponden.